Uko wahagera

Ejo Bite?: Ubukene bw’Ikibanza co Kwubakira Abanyagatumba n’Ingorane z’Umwuzure w’Amazi mu Bihe vy’Itasura.


Utuzu dukakaraye mu gihe c’uruzuba, ni two tugize uburaro bw’abantu baba mu Gatumba, muri Mushasha ya kabiri. Vyongeye, nta n’ubukomezi utwo tuzu dufise. Hamwe utwo tuzu twubatse mu bikoresho bidakomeye, nk’amarenga n’ivyondo, ahandi naho duhagaze kw’isi inyika, nk’uko umuvyeyi Doroteya Manirakiza abisigura.

Kuva umwuzure w’amazi uteye imiryango 2500 yo muri ako karere ka Gatumba, nta kindi kibanza iyo miryango irimurirwamwo. Ishigwa mu ngiro ry’umuhango watanzwe na leta mu kwezi kwa gatatu kw’umwaka uheze, ryahuye n’intambamyi yo kubura ikibanza bwegu.

Damiyano Macumi atumenyesha kw’ikibanza cari cabonetse cari ic’ubushikiranganji bujejwe kwivuna abansi. Amakosa yabaye mw’itangwa ry’amatongo yatumye leta iteba kuronka ikibanza ikomorera abo banyagatumba. Uwo murongozi w’igisata kijejwe itungamywa ry’amatongo mu bushikiranganji bujejwe ibidukikije aravyemeza. Ingorane z’uburaro zova mu nzira n’ingoga, mu gihe leta yokwikora ku matongo agaragara ya komine. Uko niko Yohani Samandari, musitanteri wa Komine Mutimbuzi abibona. Itohoza ryo kumenya amatongo yegukira leta rizorinda kuba. Ariko rero agahombo koko karacahari. Nk’uko twavyiboneye, ibiti vyokwubatse ayo mazu birunze kuri zone Gatumba, kandi nta n’ikibikingiye. Ivyari vyo vyose, ukubura uburaro ku munyagihugu gutuma umutekano uhungabana muri rusangi. Yohani Samandari, musitanteri wa komine Mutimbuzi atuyagira avuga ati:

Burya iyo umunyagihugu atagira uburaro na twebwe turongoye ikomine nti tuba dutekaniwe ico kibazo rero bogifata nkama. Kanatsinda ni ikibazo gisanzwe kizwi, si gishasha, kigatorerwa umuti vuba, na cane cane ko muri komine yacu hariho amatongo amwe amwe tubona batanze kera ubu kumbure ata mugambi n’umwe uba uriko arakorerwamwo.

Impungenge z’ukubaho mw’itasura ry’imvura ziriho mu bavyeyi n’abana ba zone Gatumba. Agatima mpembero ku mabi batewe n’umwuzure w’amazi uheruka, ni yo nsiguro nk’uko tubibwirwa na Jean Marie Barerwa umukuru w’agacimbiri Kinyinya.

Ubukene n’uburyo babayeho bituma badebukirwa mu kurindira imfashanyo, naho baguma bahanze amaso leta. Hamwe, nti vyoroshe gutunga imiryango, ahandi naho nta wohangana n’abategetsi ku bwa Doroteya Manirakiza, umuvyeyi.

Imvura yo mu Gatumba nti yorohereza ubuzima umunyeshure. Ugusiba kw’isomero kurava ku bunyerere umurengera nk’uko Yvette Kwizera yiga mu mwaka wa kabiri abivuga. Umutima uhagaze w’abanyeshure ufatiye ku ngaruka zohaba ku mashure yabo, nk’uko tubishikirizwa na Diane Ndayizeye.

Bari bakwiye kutwereka ahandi h’iwacu tukagenda… bakatwereka ahandi tugenda tukubaka kubera imvura ni yatasura tuzoca dutwagwa kandi…tuzoca tuva mu mashure kubera tuzoba twabuze n’ico turya n’ico twambara kubera tuzoba turi abanyeshure tumaze gutangura n’ivyacu vyose vyatabaguritse kubera no mu mwaka uheze n’amakaye yari yanyagiwe tukabura ico twigiramwo.

Amagara y’abana arageramirwa mu gihe c’imvura. Isuku nti rishoboka mu bidengeri vy’amazi nk’uko abavyeyi babituyagiye. Iyandagara ry’imyanda mikuru riva kuko ihambwa mu tunogonogo hirya no hino y’amazu kw’ikena ry’utuzu twasugwumwe. Nk’uko twabitohoje, amazi atangura kududubiza ku metero zibiri gusa z’uburebure. Muri ico kiringo, iyo micafu itembanwa n’imivo igasanga abana ku mbuga bakinirako. Inkurikizi ni uko bayisurirako nk’uko Yvette Kwizera, umwana abivuga. Imigera y’inzoka iragwirirana. Delphine Hakizimana umwana, avuga ko yazigwaye bivuye kuri iyo myanda. Ugucibwamwo nakwo nti gusigara inyuma nk’uko babivuga. Imishatsi irabenja, kubera kwirirwa bivayanga mu biziba. Malariya ituruka kw’igwirirana ry’imibu mu bidengeri hirya no hino. Indwara y’umusonga irafata abarerwa kubera imbeho. Omari Shabani umwana, yemeza yuko bakina bambaye canke bari gusa. N’amasanganya ahora ashika nk’uko Jacqueline Vyukusenge,umuvyeyi, abitwiganira.

Abana nyene babayeho nyene ukwo nta kundi urumva nyene tuguma tubarindarinda nyene kuja mu mazi iyo imvura yaguye kubera urabona hariho ibishimu vyinshi iyo amazi nyene imvura yaguye ibinogo biruzura bikarinda kudutwara abana bakarwamwo ugasanga umuntu aragiye guhambira ikiburagi kubera imvura nyinshi.

Umubano w’abantu benshi mu nzu imwe urahungabanya umutekano. Aho ni aho imiryango yahunze umwuzure w’amazi yakoraniye, nk’uko tuvyibutswa na Yvette Kwizera, umurerwa. Ugusinda kw’abana gukwega imyidogo hagati y’abavyeyi. Kukaba nkako, umwe wese ashigikira umwana wiwe nk’uko Diane Ndayizeye, umwana, yabikurikiranye abibona. Ingorane bene izo ziva ku kubura isaganirizo. Bitayeko, ukudashobora kwiyubakira ibikoni gutuma bakinjika hanze.

Mu kurindira kuronswa uburaro bwite, musitanteri wa komine Mutimbuzi Yohani Samandari asaba abo atwara kwigumya no gufashanya :

Abanyagihugu turongoye, muri iki gihe, ni ukwigumya, ni co twobasaba. Hanyuma tukarindira buhorobuhoro ariko tukaza turafashanya kuko urashobora gusanga hariho umunyagihugu ari ahantu amazi adashika twomusaba yuko yoha indaro mugenzi we kuko burya amagume ashikiriye uyu, wewe utarashikirwa urafasha uyo rero ni wo mutima basokuru baturaze. Dutegerezwa gufashanya kuko uno munsi ni jewe ejo azoba ari uwundi.

Kwubakira amazu vuba iyo miryango kuzofasha gutezurira urwaruka Burundi bw’ejo.

XS
SM
MD
LG